ANAGRAMMA TICS
ANNE KRUL met TABEA NIXDORFF en UNICA ZÜRN
31 mei – 24 augustus, 2025

Gastschrijver: Johanna Hedva

We zagen het werk van anne krul voor het eerst tijdens een publieke lezing in 2023, waarin ze een afbeelding van een zeer abstract, kleurrijk schilderij projecteerde en droogjes maar komisch verklaarde: ‘Dit laat zien hoe het is om in een instelling te werken’. Door die absurditeit volgde er gelach, en meteen werd ook duidelijk dat krul een sterk gevoel had voor het zichtbaar maken van ongrijpbare ervaringen door middel van abstractie.

Als zwarte beeldend kunstenaar, schrijver, dichter en activist was krul in de jaren negentig actief in verschillende LHBTI+- en vrouwenorganisaties, waaronder de International Lesbian Information Service (ILIS), ZAMI – een zelfstandig initiatief voor en door zwarte, migranten- en vluchtelingenvrouwen – en Strange Fruit the Real – een queercollectief dat van 1989 tot 2002 in Nederland actief was en homoseksuele, lesbische, biseksuele en transgender jongeren met verschillende culturele achtergronden ondersteunde. Met een focus op niet-hiërarchische zelfhulp boden deze organisaties ondersteuning en gesprekken zonder de rol van experts op zich te nemen. In plaats daarvan gebruikten ze creatieve gespreksvormen, activisme, kunst en poëzie om verandering te bewerkstelligen. Gedurende al die jaren van organiseren en het werken met kunst en poëzie als instrument voor verandering, werkte krul ook voortdurend aan haar solopraktijk. Dit aspect van kruls werk—van schilderkunst, videocollage, dia-installaties, sculptuur, audiowerken tot anagrampoëzie—is zeer onderbelicht en weinig bekend, ondanks het feit dat haar politieke werk zo cruciaal was voor betere levensomstandigheden voor vele jongeren in Nederland.

Vanuit die gedachte is ANAGRAMMA TICS een onconventioneel retrospectief, waarin de verschillende elementen en uitvoeringen van kruls praktijk – anagrampoëzie, kunst maken, educatie, organiseren, samenwerking en intergenerationele dialoog – voor het eerst voor het grote publiek te zien zullen zijn. Voor deze tentoonstelling werkte krul samen met kunstenaar en typograaf Tabea Nixdorff, met wie ze al eerder samenwerkte. Ze produceren nieuwe audiowerken en vertalen kruls anagramgedichten – een type poëzie waarin elke regel of elk vers met dezelfde letters is geschreven, als alle andere regels of verzen in het gedicht – naar ruimtelijke installaties en sculpturen. Ze bouwden daarbij voort op hun gezamenlijke interesses in poëzie en gevonden taal, en op de beperkingen die inherent zijn aan schrijven.

Naast krul en Nixdorff is Unica Zürn (1916-1970) te gast, een auteur en kunstenaar die bekend staat om haar anagrampoëzie en automatische tekeningen. Een belangrijk onderdeel van de tentoonstelling is een leesruimte rond een archief met anagrampoëzie dat krul sinds de jaren negentig opbouwt, waarin Zürn zowel een inspiratiebron als een leidende figuur is. Om Zürns invloed op krul te eren, of om ‘naast elkaar te zitten’, zoals krul het zelf zegt, wordt een verzameling van haar publicaties en werken op papier tentoongesteld. Dit illustreert hoe belangrijk deze onderlinge dialoog is voor kruls praktijk: zonder Zürn, zo merkt ze op, zou ze geen anagramgedichten maken.

In de tentoonstelling worden onbewerkte beeldcollecties omgezet in films, het residu van sociale poëziebijeenkomsten worden diaprojecties, verzamelde objecten worden als asemisch schrijven ingezet. Woorden en de bijbehorende letters worden letterlijk gedeconstrueerd, wat leidt tot zowel nieuwe betekenissen als een complete weigering van betekenis. Het resultaat is een uiting van ervaring, zowel de ervaring van het worstelen met taal op een persoonlijk niveau – ‘taal is een virus’, zegt krul – als de inzet van taal op institutioneel niveau, een verwijzing naar de sociale disciplinering door middel van taal van zogenaamd ‘afwijkend’ of ‘abnormaal’ gedrag door de geschiedenis heen. Hier begon krul in de eerste plaats met het schrijven van anagramgedichten, omdat leren van Zürn een manier was om met al haar stemmen te leven. In feite is de ‘foute’ en weerbarstige taal in deze tentoonstelling een uiting van verzet die gevierd moet worden.

Met peer learning als kernwaarde van kruls praktijk – ‘iedereen leert elkaar iets’ – zal de tentoonstelling een uitgebreid educatief programma hebben, ontwikkeld in samenwerking met Lisanne Janssen, educatief curator van A Tale of A Tub, en met organisaties als TENT, Kunstinstituut Melly, Kasteel Spangen en IMC Weekendschool. Meer details volgen!